Geneeskrachtige kruiden van A-Z

Absintalsem. Een kruid dat door de eeuwen heen op verschillende manieren gebruikt werd. Tegen wormen, als anti magische kruid (in een kruidbos), als ingrediënt van absint (een alcoholisch drankje uit de 18e eeuw) als versterker voor maag en zenuwen (en daardoor goed bij zeeziekte) en bij leverproblemen of geelzucht.

In mijn droge kruidentuintje heeft alsem het erg naar de zin. Het is een geurige plant (de geur kun je misschien een beetje vergelijken met die van menthol) die in sterke mate insecten werend is. Aangezien we tegenover een koeienboer wonen geen overbodige luxe.

In de huidige kruidengeneeskunde zetten we alsem voorzichtig in. In zeer lage doseringen en ten hoogste 3 tot 4 weken. Dit vanwege de thujonen die in dit kruid aanwezig zijn, die hoofdpijn en duizeligheid kunnen veroorzaken. Aandoeningen waarbij je alsem kan inzetten zijn: maagdarmkrampen, constipatie, maagzuur, maar ook bij ontsteking van de galblaas of galwegen, een verminderde galproductie of een leveraandoening. Ook kan alsem ingezet worden bij de ziekte van Crohn. Alsem is namelijk ontstekingsremmend op het darmslijmvlies.

Bergbonekruid, een kruid dat als keukenkruid misschien niet zo bekend is, maar het is zeker de moeite waard om bergbonenkruid in je kruidentuin een plaatsje te geven. De smaakt lijkt op tijm en uitstekend te gebruiken bij Italiaanse gerechten zoals pizza, pasta en tomatensoep.

Bergbonekruid is een zeer krachtige ontsmetter. De geneeskrachtige werking is het grootst bij infecties aan de bovenste luchtwegen (neus, keel), longen en urinewegen. Ook kun je bergbonekruid inzetten bij problemen met de spijsvertering (bij winderigheid, opgezette buik, buikkrampen). Je zou bergbonekruid zelfs kunnen inzetten als je vermoeid bent en bij een lage bloeddruk. Vanwege de ontsmettende eigenschappen kun je bergbonekruid uitwendig gebruiken voor het verzorgen van lichte wonden.

Braam wordt al eeuwenlang geneeskrachtig gebruikt bij diarree, om het tandvlees te versterken, bij ontstekingen in keel en mond en bij een menstruatie met veel bloedverlies. Volgens een legende mag je na29 september geen bramen meer plukken, omdat de duivel er dan een merkteken op heeft gezet (er een plasje over heen heeft gedaan). Doe je dit wel, dan zou je ziek kunnen worden of zelfs kunnen sterven. Waarschijnlijk heeft dit te maken met een schimmel die vanaf halverwege september de braam kan infecteren, waardoor de vruchten niet lekker meer smaken en giftige stoffen kunnen bevatten.

In de huidige kruidengeneeskunde zetten we braam in bij een lage weerstand (bij beginnende verkoudheid of griep) om de spijsvertering te stimuleren, bij ontstekingen in de mond, aften en ontstoken tandvlees. Maar ook bij diarree door voedselvergiftiging en bij in- of uitwendige bloedingen. Ten slotte gebruiken we braam ook om de menstruatie te reguleren en werkt het bloedstelpend na de bevalling.

Cichorei. Een kruid dat graag langs velden en wegen groeit. Dit kun je ook afleiden uit de naam. Cichorium zou afstammen van het Griekse woord ´kio´ wat ´ik ga´ betekent en ´chorion´ wat ´langs velden en wegen betekent´.

Heel lang geleden, zo´n 2.500 jaar, werd cichorei al door de Egyptenaren gebruikt. Door de Romeinen werd cichorei vooral als groente gegeten. Geneeskrachtig werd cichorei in het verleden ingezet bij oogkwalen, leverkwalen, als algemeen zuiverend en koortswerend middel, om de spijsvertering te bevorderen en om de huid te zuiveren bij eczeem en steenpuisten.

Cichoreiblad is uitstekend te eten als sla. Maar pas op, hoe langer de stengel wordt, hoe bitterder het blad. Dus we beschouwen het cichoreiblad als een echte voorjaarsgroente.

De meeste geneeskracht zit in de wortel. Cichorei werkt kalmerend en mild reinigend op de spijsvertering. Cichorei ondersteunt de spijsvertering, maar helpt vooral bij lever- en galproblemen. Bij diabetes type 2 is cichorei zeer goed in te zetten, vanwege de inuline (die in de wortel zit). Bovendien is cichorei bloedzuiverend, waardoor je het goed kan gebruiken als je je wil aansterken. 

​

Leuke weetjes: in de 19e eeuw begon men met het telen van witlof (uit cichorei) door de bladeren in het donker te plaatsen en samen te binden. Uit de wortel van cichorei werd vroeger suiker gewonnen. En van de wortel kun je cichorei koffie maken.

Driekleurig viooltje. Een lieflijk kruidje, met een zachte vriendelijke uitstraling. In het verleden werd driekleurig viooltje vaak gebruikt bij kinderen om hoge koorts, verhitting en stuipen te temperen, bij het losmaken van slijm, maar ook bij epilepsie en allerlei huidaandoeningen (zweren, jeuk, huiduitslag).

In de huidige kruidengeneeskunde zetten we driekleurig viooltje (vanwege haar zachte werking) vooral bij kinderen in. Wanneer je een kind hebt met een kinderziekte met koorts en huiduitslag (zoals mazelen of waterpokken) of een baby met berg of dauwworm kun je driekleurig viooltje gebruiken. Ook zetten we driekleurig viooltje in bij volwassenen met huidziekten zoals acné of psoriasis. Bij luchtwegaandoeningen waarbij slijm en/of vocht eruit moet, werkt driekleurig viooltje ook goed

Echte tijm, symbool voor moed, kracht, geluk en gezondheid. Al duizenden jaren eenkruid dat geneeskrachtigingezetwordt. De Egyptenaren gebruikten echte tijm bij het balsemen van lichamen. Griekse artsen in de oudheid raadden echte tijm aan bij hoest, luchtweginfecties en wormen. En onze voorouders gebruikten echte tijm bij kinkhoest, zenuwaandoeningen, duizeligheid en hoofdpijn.

In de huidige kruidengeneeskunde gebruiken we echte tijm als er problemen met de luchtwegen zijn (bij verkoudheid, astma, bronchitis), maar ook bij krampen, winderigheid en een opgezette buik. Dit verklaart echte tijm als keukenkruid. Echte tijm zorgt ervoor dat je lijf zwaar en vet eten beter verteert en gaat gasvorming tegen. Echte tijm heeft ook een kalmerende en versterkende werking op je zenuwstelsel.

Geel nagelkruid. Een beetje een vergeten kruid en daardoor gebruiken we geel nagelkruid eigenlijk te weinig in de kruidengeneeskunde. Dat terwijl geel nagelkruid erg geneeskrachtig is, gebruikt werd als anti magische plant (om het huis te zuiveren van kwade invloeden) en de blaadjes en de bloemetjes eetbaar zijn (en gemakkelijk vers in een salade te verwerken zijn).

De naam nagelkruid is gerelateerd aan kruidnagel. De wortel van nagelkruid zou enigszins smaken naar kruidnagel (dit jaar ga ik een beetje wortel oogsten en bepalen of dit klopt) en is het meest geneeskrachtige onderdeel van de plant.

Al duizenden jaren wordt met name de wortel van geel nagelkruid geneeskrachtig ingezet, omdat die pijnstillend en desinfecterend is. Geen nagelkruid werd vooral ingezet bij problemen met de maag, darmen en de lever. Wanneer je last had van ontstekingen in mond en keel werd gegorgeld met een aftreksel van geel nagelkruid.

Groot kaasjeskruid, klein kaasjeskruid, muskuskaasjeskruid, allemaal familie van elkaar en allemaal even geneeskrachtig. Groot kaasjeskruid krijgt in de zomer de prachtigste paars (roze) bloemen. De plant blijft maar bloeien, en bloeien en bloeien, bijna de hele zomer lang. Een kruid dat waarschijnlijk al sinds de ijstijd gebruikt wordt en ingezet werd bij allerlei aandoeningen.
 

Tegenwoordig zetten we kaasjeskruid met name in vanwege de geneeskrachtige werking op de luchtwegen, de spijsvertering, de huid en de urinewegen. Kaasjeskruid verzacht is ontstekingsremmend en helpt het slijmvlies te herstellen. Bijvoorbeeld bij astma, ziekte van Crohn, colitus ulcerosa, droog eczeem en nierstenen. Vanwege de geneeskrachtige eigenschappen op de spijsvertering werd vroeger van de wortel van heemst een bijtring voor baby's gemaakt.

Hyssop, een kruid met een lange geneeskrachtige en magische geschiedenis, bloeit in de zomer met kleine paarse bloemetjes (vaak aan één kant van de plant) en heeft een sterke aromatische geur.

Hyssop werd in het verleden gebruikt om kwade geesten af te weren of als strooikruid om vervelende insecten te verdrijven. Geneeskrachtig werd hyssop vooral ingezet bij aandoeningen van de luchtwegen (in het bijzonder de keel en de longen). Ook werd hyssop gebruikt bij kneuzingen (blauwe plekken), reuma, tandpijn en oorontsteking.

Vandaag de dag maken we vooral gebruik van de geneeskrachtige werking van hyssop als er problemen zijn met de luchtwegen, het zenuwstelsel, de weerstand of de spijsvertering. Bij luchtwegproblemen kun je bijvoorbeeld denken aan een droge en diepe hoest, benauwdheid, astma en longontsteking. Bij het zenuwstelsel aan benauwdheid, evenwichtsstoornissen, duizeligheid en smetvrees. Hyssop heeft een bloeddruk- en temperatuur verhogende werking. En hyssop helpt bij winderigheid en een gebrekkige eetlust.
Heb je last van droge hoest? Van hyssop kun je een heerlijke hoestdrank maken: doe twee eetlepels gedroogde hyssop en twee gesneden vijgen in een halve liter water. Breng dit aan de kook. Zeef dit en breng de hoestdrank op smaak met honing..

Knoflook, wie kent dit kruidje niet. In onze moestuin zie je nu nog maar een paar sprietjes bovenkomen. Nog even geduld en dan kunnen we aan het einde van de zomer de knoflook oogsten. In mijn 'groot handboek geneeskrachtige planten' beschrijft Geert Verhelst dit kruid in maar liefst vijf pagina's. Dit laat de lange geschiedenis van knoflook zien.

Al duizenden jaren zetten onze voorouders knoflook in om allerlei aandoeningen te bestrijden: bijvoorbeeld heftige koorts, huidziekten, luchtweginfecties of besmettelijke ziekten. Soldaten in de eerste en tweede wereldoorlog gebruikten knoflooksap als ontsmettingsmiddel. Knoflook heeft een sterk anti magische werking. Knoflook kan je daarom uitstekend gebruiken in een anti magische kruidenbos. Als smaakmaker is knoflook bij iedereen wel bekend.

In de hedendaagse kruidengeneeskunde zetten we knoflook vaak in als preventief middel bij atherosclerose, hart- en vaatziekten en bij een verzwakt immuunsysteem (om allerlei infecties zoals griep, verkoudheid, bacteriële en schimmel infecties te voorkomen). Uitwendig kun je knoflookolie gebruiken bij een oor- of neusinfectie.

Lavendel, symbool van de liefde, is een geurig kruid, vol etherische olie, met een lange geneeskrachtige en magische geschiedenis. Op het graf van Toetanchamon (ca. 1333-1314 v.Chr.) werd lavendelzalf gevonden die op vazen gesmeerd was, Cleopatra (69-30 v. Chr.) verleidde met hulp van lavendel Julius Ceasar en een bosje lavendel om de pols bood bescherming tegen de pest. De magische werking zie je ook terug bij kerken die lavendel inzetten om kwade geesten af te weren.

In de oudheid werd lavendel gebruikt vanwege de desinfecterende werking (bij beten, hoest en om het huis te ontsmetten), en insecten werende eigenschappen (om motten te verdrijven), later kwam daar nog de kalmerende werking op het zenuwstelsel bij. Ook zou lavendel een positieve invloed hebben op de spijsvertering.

De drie belangrijkste geneeskrachtige toepassingen van lavendel anno 2022 zijn gericht op het zenuwstelsel, bloed en spieren en de huid. Lavendel is kalmerend en versterkend op het zenuwstelsel (bij onder andere slapeloosheid, stress, hoofdpijn, slecht geheugen en een zonnesteek) Uitwendig is lavendel ontkrampend en stimulerend op de doorbloeding (bij verkrampte spieren) en verzachtend en desinfecterend op de huid (vooral bij brandwonden, eczeem en insectensteken).

Heb je stress? Dan zou wellicht een lavendelbad uitkomst kunnen bieden. Overgiet 100 tot 200 gedroogde bloemen met 3 liter kokend water. Laat dit 30 minuten staan. Zeef het en voeg dit toe aan je badwater. Heerlijk!

Peterselie, een bekende smaakmaker in de keuken, heeft gereisd van Egypte naar Sardinië, via het Griekse en Romeinse rijk totdat peterselie de weg naar Nederland vond. De Egyptenaren gebruikten peterselie om maag- en blaasklachten te bestrijden. De Grieken zetten peterselie in vanwege de magische krachten (er werden kransen van gemaakt voor de doden, maar ook voor koningen en winnaars), de Romeinen pasten peterselie toe vanwege de geneeskrachtige werking. En nog niet zo heel lang geleden zetten onze voorouders peterselie in om nierstenen, nierontsteking en menstruatieklachten te bestrijden.

Het meest geneeskrachtig zijn de zaden (of vruchten). Het blad gebruiken we hoofdzakelijk in de keuken. Geneeskrachtig gebruiken we peterselie inwendig vooral als er menstruatieklachten, urinewegklachten, of nierproblemen zijn. Je kunt peterselie ook uitwendig inzetten, bijvoorbeeld bij roos of een slechte adem.

Weetje: zet je peterselie bij andere planten (vooral rozen, tomaten, wortels en asperge) dan hebben deze planten veel minder last van vervelende insecten.

Roomse kervel. Alles aan dit plantje is eetbaar. Niet heel geneeskrachtig, maar wel erg smaakvol en uitstekend te gebruiken in de keuken. De smaak van anijs staat centraal in roomse kervel. De wortel proeft een beetje naar pastinaak met een anijs-aroma.

Geneeskrachtig werd roomse kervel ingezet bij problemen met de spijsvertering, om de menstruatie te bevorderen of om de nageboorte op te wekken. Het sap werd gebruikt om zweren te behandelen.

Tegenwoordig gebruiken we roomse kervel dus vooral als smaakmaker in de keuken: de bladeren van roomse kervel combineren goed met rabarber, de penwortel is gestoofd erg lekker en de bloemetjes (met hun zoete anijssmaak) zijn leuk als versiering van toetjes.

Om zelf te maken: Roomse kervel likeur.
Laat twee soeplepels jonge, groene zaadjes een paar dagen trekken in 1 liter alcohol (minimaal 45 vol.%). Controleer de smaak af en toe en voeg indien nodig meer alcohol of zaadjes toe. Voeg enkele druppels citroensap en een beetje honing toe en je likeur is klaar (omdat de likeur met honing gezoet is, zal hij troebel worden).

De Siberische den. In de boekenreeks van Anastasia (Vladimir Megre) vervult de Siberische den een belangrijke rol en wordt er met groot respect over deze boom gesproken. De beschrijving van de Siberische den is zo mooi, dat ik de tekst hier citeer:

'Zo zei de oude man. God heeft de ceder geschapen als opslagplaats voor kosmische energie. Van een liefhebbende mens gaat straling uit. In een fractie van een seconde wordt die straling weerkaatst door de boven hem staande planeten, bereikt opnieuw de aarde en voedt alle leven. De zon, één van de hemellichamen, weerkaatst maar een deel van het spectrum van de staling. Alleen de lichte uitstraling van de mens straalt uit naar de kosmos. Uit de kosmos komt alleen weldadige straling terug naar de aarde. Een ceder leeft vijfhonderd vijftig jaar. Met zijn miljoenen naalden ontvangt hij dag en nacht het hele spectrum van lichte energie en slaat dit op. Deze energie wordt weerkaatst door alle hemellichamen die in de loop van het leven over de ceder trekken. Zelfs een nietig stukje ceder bevat meer energie dan alle door mensen ontworpen energiecentrales bij elkaar. De ceder vangt via de kosmos de van de mens afkomstige energie op, bewaart deze en geeft deze af wanneer (in de kosmos en bijgevolg in de mensen, in alles dat leeft en groeit), het energiepeil daalt....Na vijfhonderd jaar gaan ze zoemen. Op die manier geven ze te kennen dat de mensen hun verzamelde energie in ontvangst mogen nemen en deze op aarde kunnen gebruiken. De ceder vraagt erom om gekapt te worden en zoemt...drie jaar lang. Als de boom in die drie jaar niet door mensen wordt gepakt, dan verliest hij het vermogen om de via de kosmos verzamelde energie rechtstreeks aan mensen over te dragen.'

In de huidige kruidengeneeskunde gebruiken we de ceder onder andere vanwege haar desinfecterende werking, versterkende werking op het immuunsysteem en de verlichting die het geeft bij luchtwegaandoeningen.

Venkel. Nu nog erg klein, maar in de zomer een indrukwekkend kruid van bijna twee meter hoog. De snoepjesplant noemen mijn kinderen venkel. De zaadjes van de venkel smaken zo lekker (een beetje naar anijs vermengt met drop), dat het net snoepjes lijken. Venkel wordt al sinds de oudheid geneeskrachtig gebruikt voor met name spijsverteringsklachten en werd ingezet om de spijsvertering te bevorderen, slijm op te lossen en krampen en winderigheid te verminderen.

In de huidige kruidengeneeskunde zetten we venkel nog op dezelfde wijze in. Bij spijsverteringsklachten zoals winderigheid, gasvorming, opgezette buik, maagkrampen enzovoort. Ook baby's kunnen baat hebben bij venkel. Bijvoorbeeld als ze darmkrampjes hebbenofheelveelwindjeslaten.Jegebruikt dan een mix van geplette zaden en water, dat je vervolgens mengt met de melk van de baby. En bij jonge moeders kan venkel de melkproductie verhogen. Venkel zetten we ook in bij luchtwegaandoeningen zoals hoest, bronchitis en verstopte luchtwegen.

Wijnruit staat vooral bekend om haar anti magische eigenschappen. Dit was voor mij de reden om wijnruit in mijn kruidentuin een plaatsje te geven. Vroeger werd wijnruit op boerderijen geplant om de kwade invloeden van magie af te weren. Ook was wijnruit onderdeel van de ‘Negenderhand kruiden’ of de ‘Vijftien kruiden’. Een bosje kruiden met anti magische eigenschappen. Deze kruidenbossen werden dan opgehangen op plaatsen die beschermd moesten worden, of ze werden in een rookpan gedaan en met de rook werd dan de stal of het huis gezuiverd.

Geneeskrachtig werd wijnruit ingezet om zware maaltijden beter te verteren.

In de huidige kruidengeneeskunde zetten we wijnruit vooral in vanwege de bijdrage die ze levert aan een goede bloedsomloop. Als je wijnruit geneeskrachtig wil gebruiken wil ik je twee waarschuwingen meegeven. Je moet voorzichtig zijn met de dosering van wijnruit. Gebruik je te veel, dan zou je hiervan kunnen gaan hallucineren. En als je besluit dit kruidje in je tuin te zetten, besef dan dat wijnruit een foto sensibiliserende eigenschap bezit. Dit betekent dat wijnruit je huid gevoeliger maakt voor zonlicht. Op het moment dat de zon schijnt, moet je geen wijnruit gaan oogsten. Doe je dit wel dan kan er zonnebrand ontstaan of kunnen er brandwonden op de blote delen van je huid ontstaan. En ik kan je uit eigen ervaring vertellen dat het lang duurt voordat je huid weer hersteld is. Je bent gewaarschuwd!

Wilde marjolein (ook wel oregano genoemd) is een aromatisch kruid dat veel lijkt op echte marjolein (majoraan). De verschillen tussen beide planten zijn klein, wilde marjolein heeft een wat zoetere, meer milde smaak en is een vaste plant (in tegenstelling tot echte marjolein).

In vroegere tijden werd marjolein gezien als een geneeskrachtig, magisch en heilig kruid. Voor de Indiërs was marjolein heilig, de oude Egyptenaren gebruikten marjolein om wonden te ontsmetten en voedsel langer houdbaar te houden. Voor Grieken en Romeinen stond marjolein symbool voor geluk. Geneeskrachtig werd marjolein ook gebruikt om de menstruatie te bevorderen.

Ook nu zetten we marjolein geneeskrachtig vooral in als er problemen zijn met de vrouwelijke organen. Bij allerlei klachten rondom de menstruatie (menstruatiepijn, PMS, uitblijvende menstruatie) is marjolein een goede ondersteuner. Ook kan marjolein ingezet worden bij stress en spanningen (marjolein heeft een ontspannende werking). Bovendien kan je marjolein gebruiken als je problemen ervaart met je spijsvertering (bijvoorbeeld bij een chronische verstopping of candida).

Heb je last van slapeloosheid? Dan kun je enkele druppels etherische olie op je hoofdkussen sprenkelen en je slaapt weer als een roosje.
 

Agrimonie. Een plantje dat in de zomer bloeit met kleine lichtgele bloemetjes die een heerlijke, zoetige geur afgeven.

De soortnaam eupatoria zou afkomstig zijn van de Griekse koning Mithridates Eupator van Pontus (een gebied dat nu de oostkust van Turkije beslaat). Het verhaal gaat dat hij zichzelf van een leverziekte genas door het gebruik van agrimonie. In de vroege geschiedenis werd agrimonie gebruikt voor allerlei aandoeningen. Van oogproblemen tot stemklachten, bij wonden, wratten en slangenbeten en bij leveraandoeningen en darmklachten. Agrimonie was overal goed voor. 

In de huidige kruidengeneeskunde is agrimonie een kruid dat we vooral inzetten vanwege de opbouwende en genezende werking op het hele lichaam. Ook heeft agrimonie een regulerende en reinigende werking op de spijsvertering en is daardoor goed te gebruiken bij allerlei maag- en darmklachten zoals diarree of een moeilijke spijsvertering. Verder verzacht en reinigt agrimonie de huid bij bijvoorbeeld droog eczeem. En is agrimonie ook in te zetten bij luchtwegproblemen zoals hooikoorts of een steeds terugkerende verkoudheid.

Agrimoniethee is erg lekker en kun je maken van de hele bloeiende plant. Ook kinderen zullen de thee vanwege de zoete smaak erg waarderen.

Bosaardbei, een mooie bodembedekker waar je in de zomer de lekkerste vruchten van kan plukken. In boeken is niet veel terug te vinden over de geneeskrachtige werking van bosaardbei in het verre verleden. Pas in de middeleeuwen wordt de geneeskrachtige werking van bosaardbei beschreven. Bosaardbei werd toen vooral ingezet bij diarree, overvloedige menstruatie en om het tandvlees te versterken.

In de huidige kruidengeneeskunde gebruiken we bosaardbei eigenlijk nog steeds bij dezelfde aandoeningen. Bij diarree, vanwege haar bloedstelpende eigenschappen en bij milde ontstekingen in mond en keel. Ook kun je bosaardbei als voedingsmiddel nuttigen om osteoporose te voorkomen en om klachten die gekomen zijn door de menopauze te verminderen.

Brandnetel. Ik ben er niet helemaal zeker van of dit nu de kleine of de grote variant is, maar voor de geneeskrachtige werking maakt dit niet uit.

Duizenden jaren geleden erkende Hippocrates al de voedende waarde van brandnetel en de geneeskrachtige werking van brandnetel op de urinewegen. De Romeinen gebruikten brandnetel bij reuma (chronische ontstekingen aan gewrichten, spieren of pezen) en zetten brandnetel in om het lichaam te verwarmen (door het lichaam in te wrijven met brandnetel). In de middeleeuwen werden voorjaarskeuren met brandnetel gedaan, vanwege de bloedzuiverende werking.

Brandnetel en magie waren vroeger sterk met elkaar verbonden. Zo stond brandnetel onder andere bekend om haar beschermende werking, en kon ze het kwaad buiten de deur te houden.

In de huidige kruidgeneeskunde is het gebruik van brandnetel niet veranderd. Brandnetel bevat veel vitamines en mineralen en is daardoor een plant dat je hele immuunsysteem een boost kan geven.

Vanuit de signatuurleer zou je kunnen zeggen dat de prikken van brandnetel erop kunnen wijzen dat brandnetel een prikkelende werking op je organen heeft. Alle organen worden aangezet tot actie en tot reiniging. Via de nieren, en darmen reinigt brandnetel je bloed. Maar ook je huid en urinewegen worden gereinigd (helpt de afvoer van nier- en blaasgruis).

Citroenmelisse wordt al duizenden jaren ingezet vanwege haar opbeurende eigenschappen. Citroenmelisse maakt je weer vrolijk. De Grieken en Romeinen gebruikten citroenmelisse zodat hun neerslachtigheid en droefheid verdween en om hun geheugen een opkikker te geven. De Karmelieten (rooms katholieke bedelorde) uit Parijs gebruikten citroenmelisse vanwege de stimulerende  werking op de spijsvertering.

Citroenmelisse heeft een vierkante stengel en vanuit de signatuurleer wijst dit op een kruid dat de weerstand versterkt. In de huidige kruidengeneeskunde zetten we citroenmelisse dan ook in bij virusinfecties.

Tegenwoordig gebruiken we citroenmelisse nog steeds om haar opbeurende eigenschappen. We zetten citroenmelisse in bij zwaarmoedigheid, angsten of examenvrees. En net als vroeger gebruiken we citroenmelisse om het hart te kalmeren. Je slaaprust zal daardoor ook verbeteren. Als je krampen hebt of zwanger bent en moet overgeven of misselijk bent dan kun je zeker baat hebben bij citroenmelisse. Citroenmelisse ondersteunt  de spijsvertering.

Leuk weetje: citroenmelisse is een echte bijenplant. Bijen vinden de nectar van citroenmelisse super lekker en daarom zie je citroenmelisse vaak terug in de buurt van bijenkorven.

Duizendblad. Met haar tienduizend kleine witte bloemetje in de zomer, was een heilig en magisch kruid voor onder andere de Druïden en de Chinezen. Duizendblad was een sterk magisch kruid en werd gebruikt om kwade geesten te verjagen en om angsten, visioenen en ziekteverwekkers af te weren. Dit deed je door wat duizendblad aan de deur te hangen, in een amulet te dragen, over de drempel van een huis te strooien of door er zuiveringswierook van te maken (van gelijke delen van laurierblad, nagelkruid, bijvoet, duizendblad, rozemarijn, sint janskruid, engelwortel, jeneverbes). Ook werd duizendblad gebruikt om er voorspellingen mee te doen. 
 

De Indianen gebruikten duizendblad om hun wonden te verzorgen, en om koorts en verkoudheid te bestrijden.
In de huidige kruidengeneeskunde gebruiken we duizendblad zowel inwendig als uitwendig om bloed te stelpen. Als je een wond hebt met veel bloed, mag je direct vers duizendblad op de wond doen. Het bloeden stopt en de pijn neemt af.

Duizendblad is dus bloedstelpend en bevordert de circulatie (en is dus goed te gebruiken bij wintervoeten). Ook bij vrouwenproblemen zoals pijnlijke, onregelmatige of hevige menstruatie, bij PMS, overgangsproblemen etc. zetten we duizendblad in. Bovendien kun je duizendblad gebruiken als je last hebt van hoofdpijn, duizelingen, hoge bloeddruk of hartkloppingen. En tot slot is duizendblad ook geschikt om spijsverteringsklachten (slechte vertering, ontstekingen in maag of darm, geen eetlust) aan te pakken.

Een wat onbekender plantje, echte gamander. De botanische naam van gamander is Teucrium. Er zijn heel veel verschillende soorten Teucrium. De geneeskrachtige soort is de chamaedrys. Teucrium wordt al meer dan 2000 jaar gebruikt in de traditionele kruidengeneeskunde. Dit onder andere vanwege de vocht afdrijvende en koortsverlagende eigenschappen.

In de huidige kruidengeneeskunde zetten we echte gamander in vanwege haar bloedsuiker- en cholesterol verlagende eigenschappen. Bij het geneeskrachtig gebruiken van echte gamander is het belangrijk de termijn van drie weken niet te overschrijden. Zou je dit kruid langer dan drie weken geneeskrachtig gebruiken, dan kan dit een nadelig effect hebben op je lever

Gevlekt longkruid, een voorjaarsbloeier, dus dit bloemetje is er in januari vroeg bij... En één van de oudste geneeskrachtige kruiden (dat we weten). Vanuit de signatuurleer zou je kunnen zeggen dat de lichte vlekken op het blad verwijzen naar ziek longweefsel of longblaasjes. En dat longkruid dus een geneeskrachtige werking op de longen heeft.

Sinds de oudheid wordt longkruid gebruikt bij aandoeningen van de luchtwegen en bij griep en verkoudheid. In de huidige kruidengeneeskunde gebruiken we longkruid nog steeds bij aandoeningen van de luchtwegen. Longkruid is sterk slijm-en vocht afvoerend en weefselversterkend. Bij keelpijn, hoest, astma, longontsteking, COPD en longemfyseem kun je longkruid gebruiken. Daarnaast zetten we longkruid ook in om de weerstand te verhogen, bij bloedarmoede en werkt longkruid verkoelend bij hoge koorts.

​Hartgespan, een kruid, dat zoals de naam het al zegt, kalmerend werkt op het hart. Zowel in de oudheid als nu een kruid dat vooral gegeven wordt bij hartkloppingen en bij aan vrouwen die op het punt staan te bevallen, bevallen zijn of een miskraam hebben gehad. Hartgespan kalmeert hen, bevordert de bevalling, helpt de placenta uitdrijven na de bevalling en de baarmoeder herstellen, vermindert het risico op nabloedingen en helpt bij een miskraam de afgestorven vrucht uitdrijven. Een kruid dat je dus niet moet gebruiken tijdens de zwangerschap, omdat het een stimulerende werking heeft op de baarmoeder.

Verder kan hartgespan ondersteunend zijn bij het ontwennen van drugs of medicijnen.

Leuk weetje: hartgespan was ooit een smaakmaker voor bieren en geeft smaak aan erwten- of linzensoep.

Kleine maagdenpalm, een mooie naam voor deze wintergroene bodembedekker. Kleine maagdenpalm staat in Nederland op de 'verboden lijst van kruiden'. Wat betekent dat de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport een aantal jaar geleden besloten heeft dat het verboden is om een tinctuur, olie, crème of thee van kleine maagdenpalm te maken of te verkopen. In maagdenpalm zitten net als in heel veel andere kruiden alkaloïden. Bij een lage doses hebben alkaloïden een medicinale werking op je lichaam, maar bij een te hoge doses vertonen deze stoffen een hoge giftigheid. Het hangt allemaal af van de dosering, zoals de arts Paracelsus (1493-1541) ook al zei.

Kleine maagdenpalm wordt al duizenden jaren ingezet vanwege de bloedzuiverende werking, om wonden te helen en bij neusbloedingen. Ook zou maagdenpalm bescherming bieden tegen kwade geesten. Maar dan moet je wel een takje kleine maagdenpalm bij je dragen dat je tussen 15 augustus en 15 september hebt geplukt. De naam is afkomstig van het feit dat maagden en bruiden kransen vlochten van dit kruid. In de kruidengeneeskunde van nu gebruiken we kleine maagdenpalm inwendig vooral omdat ze de haarvaatjes in de hersenen beter kan laten doorbloeden en dus helpt bij hoofdpijn, duizeligheid, ooraandoeningen en geheugenproblemen. Ook versterkt en kalmeert kleine maagdenpalm het zenuwstelsel, waardoor kleine maagdenpalm ingezet kan worden bij prikkelbaarheid, angst en onzekerheid. Door te gorgelen met maagdenpalmthee kun je aften bestrijden.

Koriander. Een kruid dat ik echt goed heb leren kennen in Latijns-Amerika. Je kunt er niet om heen als je daar bent. Als je geluk hebt, smaakt koriander een beetje naar peterselie, vermengt met een vleugje citroen. Heb je pech, dan denk je dat je bord niet goed afgewassen is en proef je alleen maar zeepsop.

De geneeskrachtige werking van koriander lijkt op die van anijs, venkel, en karwij. Alleen de werking van koriander is zwakker. Koriander versterkt de maag, ondersteunt bij een moeilijke spijsvertering en heeft een ontkrampende werking op de maag. Omdat de werking van koriander dus veel milder is dan bij anijs, venkel, en karwij, gebruiken we koriander eigenlijk vooral als smaakmaker in de keuken.

In een koekkruidenmix zit naast kaneel, nootmuskaat, kruidnagel, gemberpoeder en kardemom vaak ook korianderzaad. Dit komt omdat de smaak van korianderzaad totaal anders is dan die van korianderblad. De smaak van korianderzaad is namelijk zacht, zoetig en een beetje pikant.

​Paardebloem, duizenden jaren geleden al geneeskrachtig gebruikt door Chinezen, Indiërs en Arabieren. De oude Grieken en Romeinen vermelden de geneeskrachtige werking van paardebloem nauwelijks.

De naam 'taraxacum' kan verwijzen naar het Griekse 'taraxis' wat oogziekten betekent en 'akeomai' wat genezen betekent. Dus een kruid dat oogziekten kan genezen. Officinale betekent dat het een geneeskrachtig kruid was dat een apotheek op voorraad had. De naam paardebloem verwijst naar het gegeven dat paarden graag dit kruidje eten.

De bladeren en de wortel hadden in het verleden een andere werking. De bladeren ondersteunden vooral de leverfunctie en hielpen bij problemen aan de urinewegen. De wortel werd met name ingezet bij oogproblemen (rood, pijnlijk en opgezet) en om het lichaam te reinigen.

Tegenwoordig kunnen we paardebloem nog steeds op verschillende manieren geneeskrachtig inzetten. Paardebloem werkt stimulerend op de spijsvertering en de stofwisseling (ondersteunt bij galstenen, geelzucht, obstipatie en diabetes). Paardebloem is reinigend en stimulerend op de urinewegen (bij blaasontsteking, nierstenen en reuma). Paardebloem is voor het hele lichaam versterkend en opbouwend (bij voorjaarsmoeheid, depressie, weinig levenslust). En paardebloem heeft een geneeskrachtige werking op de ogen (bij bijziendheid, vermoeide of overspannen ogen).

Leuke weetjes: paardebloem werd gebruikt om smaak aan bier te geven. Jonge blaadjes (in de lente) zijn erg lekker om aan je salade toe te voegen. Als je in het donker paardebloem kweekt, ontstaat molsla. Je kunt jonge paardebloemblaadjes aan je pannenkoekenmix toevoegen. De gebrande wortel van paardebloem werd vroeger als alternatief voor koffie of cichorei gedronken.

Pinksterbloem, in de winter bijna niet te onderscheiden van waterkers, omdat ze familie van elkaar zijn. Dit zie je ook terug in de geneeskrachtige werking van pinksterbloem, deze is gelijk aan die van waterkers. Vroeger aten onze voorouders de blaadjes van de pinksterbloem bij scheurbuik (vanwege haar grote gehalte aan vitamine C), om de eetlust weer te herstellen, om de spijsvertering te ondersteunen en omdat pinksterbloem steentjes in nieren en blaas kon afbreken.

In de huidige kruidengeneeskunde zetten we pinksterbloem eigenlijk op dezelfde wijze in. Dus we gebruiken vooral verse blaadjes om de eetlust te bevorderen, het immuunsysteem te versterken (door de grote hoeveelheid vitamine C), en bij problemen in de spijsvertering.

Selderij wordt al eeuwen als geneeskrachtig kruid ingezet. De waardering voor dit kruid wisselt echter gedurende de eeuwen. Voor de Romeinen stond selderij symbool voor de dood: bij begrafenismaaltijden werd selderij gegeten, maar selderij werd ook als grafgarnering gebruikt. Een eeuw later stond selderij symbool voor overwinning. De hoofden van overwinnaars werden versierd met groene selderijbladen. Ook werd selderij gebruikt als kruid voor het maken van heksenzalven.

In de huidige kruidengeneeskunde zetten we selderij in om de lever te beschermen, om de eetlust op te wekken of de bloeddruk te verlagen.

Selderij kun je gebruiken als insecten werend middel. Het enige wat je hoeft te doen is wat blaadjes selderij op je huid smeren en insecten laten je links liggen

Vrouwenmantel. Het verhaal achter de geslachtsnaam Alchemilla is het vermelden waard. Vrouwenmantel werd namelijk door alchemisten gebruikt om de 'steen der wijzen' te kunnen vinden (waarmee onedele in edele metalen konden worden vervormd). Hiervoor werd onder andere het hemelwater gebruikt dat 's morgens vroeg op de blaadjes van vrouwenmantel ligt. De naam vrouwenmantel is afgeleid van Freya (vrouw), godin van de vruchtbaarheid en van het blad dat op een mantel lijkt.

Vrouwenmantel werd vroeger ingezet als wondkruid (zowel bij uitwendige als inwendige wonden) en bij allerlei vrouwelijke problemen. Er werd gedacht dat vrouwenmantel bij oudere vrouwen de oorspronkelijke staat van de boezem weer kon terugbrengen en dat onvruchtbare vrouwen weer vruchtbaar konden worden. Ook bij hoest en maagdarmklachten werd vrouwenmantel ingezet.

Tegenwoordig gebruiken we vrouwenmantel geneeskrachtig vooral bij vrouwelijke problemen. Vrouwenmantel brengt je hormoonhuishouding weer in balans en helpt bij allerlei problemen na en voor de zwangerschap (tijdens je zwangerschap mag je vrouwenmantel niet gebruiken omdat het kruid samentrekkend is) voor een zwangerschap versterkt het de baarmoeder, na de zwangerschap helpt het om de bloeding te stelpen. Ook helpt vrouwenmantel bij problemen rondom de menstruatie (te veel bloed) en bij ontstekingen van de baarmoeder en eierstokken. Het is dus echt een vrouwenkruid.

Maar vrouwenmantel kan ook helpen bij de spijsvertering (stopt diarree en kalmeert de lever en de pancreas) en is verzachtend en helend voor de huid bij bloedingen, zweren of hechtingen (na een bevalling).

De okkernotenboom of in gewoon Nederlands de walnotenboom. De walnotenboom werd heel vroeger geassocieerd met de dood, daarna veranderde dit en werd de walnotenboom een symbool voor vruchtbaarheid. Heel lang werd alleen de noot gegeten als voeding. Pas veel later werd het blad geneeskrachtig ingezet. Uitwendig voor huidaandoeningen (eczeem herpes of zweren). Inwendig om het bloed te zuiveren of bij bloedarmoede.

In de kruidengeneeskunde van nu wordt zowel het blad als de walnoot ingezet. Walnoot maakt de kans op hartaandoeningen kleiner en kun je gebruiken bij huidaandoeningen, nachtelijk zweten, aambeien, haaruitval, zweetvoeten en bij herstel na ziekte. Uitwendig verzacht en hydrateert walnootolie de droge en schrale huid. Als je last hebt van vliegen en muggen in je tuin, dan verjaagt de walnotenboom deze (vervelende) insecten.

In mijn woonplaats Waspik, wandel ik vaak met hond en kinderen in een klein en rustig natuurgebied. Deze plek staat in de zomer vol met geneeskrachtige kruiden en bomen. In de winter moet je hier goed naar zoeken. Maar de wilg (die centraal heeft gestaan voor het ontwikkelen van Aspirine), is altijd in beeld. Al duizenden jaren wordt de wilg ingezet om koorts te bestrijden en om gewrichtsontstekingen te behandelen.

In de huidige kruidengeneeskunde zetten we wilg inwendig in bij onder andere artrose, artritis en milde hoofdpijn. Maar ook uitwendig. Dan werkt de wilg bloedstelpend en infectie- en ontstekingsremmend. De mannelijke katjes kun je geneeskrachtig gebruiken. Vooral bij slapeloosheid en baarmoederkrampen. Drink één kopje mannelijke katjes thee en je zult weer lekker slapen. Twee kopjes als je last hebt van baarmoederkrampen.

In de moderne kruidenboeken wordt (voor zover ik weet) niet over wondklaver geschreven. Wat bij mij bekend is over wondklaver komt uit het Cruydeboeck van Dodoens uit 1554.

Uit de Nederlandse naam wondklaver kan je afleiden dat het een kruid is dat goed werkt bij wonden. Ook zou het kruid geneeskrachtig werken bij problemen met urineren. En zou wondklaver (gemengd met melk en rozenolie) kunnen helpen om de kou uit het lichaam te verdrijven.

Je kunt wondklaver eten. Van de gele bloemetjes maak je een geneeskrachtige thee of je je mengt ze door de salade, de blaadjes pureer je in de soep of voeg je toe een vleesgerecht.